BDT ile Tüketim Hastalığı Tedavisi: Alışverişten Anlama, Boşluktan Doyuma
Modern dünyanın en görünmez hastalıklarından biri: kontrolsüz tüketim. Kapitalizmin varolmak için dayattığı Sahip ol, Tüket mutlu ol tuzağı
Sürekli bir şeyler satın alma arzusu, anlık mutluluklar, sonrasında pişmanlık…
Duygular bastırıldıkça alışveriş artar; alınan şeyler arttıkça da içsel boşluk büyür.
Bu davranış sadece bir “alışkanlık” değil, altında duygusal ve bilişsel pek çok neden barındıran kompulsif alışveriş (tüketim hastalığı) olarak tanımlanır.
Ve bu noktada Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT), bu döngüyü anlamak ve dönüştürmek için etkili bir terapi yaklaşımıdır.
Tüketim Hastalığı Nedir?
Kompulsif alışveriş; kişinin satın alma dürtüsünü kontrol edememesi, ihtiyacı olmayan şeyleri tekrar tekrar satın alması ve bu davranışın sosyal, ekonomik ve psikolojik sorunlara yol açmasıdır.
Yaygın belirtiler:
Alışverişin stres, kaygı, yalnızlık gibi duygularla baş etme aracı haline gelmesi
Satın alma sonrasında pişmanlık, suçluluk, utanma
Maddi sorunlara rağmen alışverişin devam etmesi
“Bir şeyler alınca kendimi daha iyi hissediyorum” düşüncesi
BDT Nasıl Yardımcı Olur?
BDT, alışveriş davranışını yalnızca ekonomik bir mesele olarak değil, bir baş etme stratejisi olarak görür.
Amaç, alışverişe yönelten duygu-düşünce-davranış döngüsünü tanımak ve dönüştürmektir.
1. Alışverişi Tetikleyen Duyguları Fark Etmek
Kompulsif alışveriş çoğunlukla duygusal boşluklara verilen otomatik bir tepkidir. BDT sürecinde şu sorular araştırılır:
Hangi duygudan hemen sonra alışveriş yapıyorum?
Alışveriş bana ne hissettiriyor?
Bu duygu başka nasıl yönetilebilir?
Örnek:
Yalnızlık → “Yeni bir şey alınca daha değerli hissediyorum” → Satın alma → Geçici rahatlama → Pişmanlık
2. Otomatik Düşünceleri Yakalamak ve Yeniden Yapılandırmak
BDT sürecinde alışverişe yönlendiren düşünce kalıpları fark edilir:
“İndirim kaçmaz.”
“Kendimi şımartmalıyım.”
“Yeni bir şey alınca her şey daha güzel olacak.”
“Bunu hak ediyorum.”
“Modaya uymazsam eksik kalırım.”
Bu inançlar sorgulanır ve daha gerçekçi alternatiflerle değiştirilir:
“Anlık bir mutluluk için uzun vadeli borca giriyor muyum?”
“Gerçekten buna ihtiyacım var mı, yoksa başka bir duygumu bastırıyorum?”
“Kendimi ödüllendirmek başka yollarla da mümkün olabilir mi?”
3. Tetikleyici Ortam ve Durumları Yönetmek
Alışveriş genellikle belirli zamanlarda, mekânlarda ve duygusal durumlarda tekrarlanır.
BDT süreci bu tetikleyicilerin farkına varmayı sağlar:
Alışveriş sitelerinde gezinmek
Sosyal medyada tüketim içeriklerine maruz kalmak
Boş zamanları alışveriş merkezlerinde geçirmek
Duygusal olarak zayıf anlarda alışverişi “ilaç” gibi kullanmak
Bu durumlar yeniden yapılandırılarak tetikleyiciyle baş etme stratejileri geliştirilir.
4. Sağlıklı Alternatif Davranışlar Geliştirmek
Boşluğu alışverişle doldurmadan önce, o boşluğa neyin yerleşmesi gerektiğini bulmak gerekir.
BDT bu süreçte kişiye alternatif doyum yolları sunar:
Anlamlı sosyal ilişkiler
Hobiler ve üretkenlik temelli aktiviteler
Sanat, yazı, doğa, spor
Kendilik değerini artıracak içsel çalışmalar
Satın almak yerine “bağ kurmak”, “üretmek” ve “hissetmek” ön plana çıkarılır.
5. Nüksetme Planı Oluşturmak
Tüketim davranışında da nüksetme olabilir. Bu durum, başarısızlık değil öğrenme fırsatı olarak değerlendirilir.
BDT, bireyin kendine kızmadan sürece devam etmesini sağlar:
Tetikleyici anlarda kullanılabilecek bir “müdahale listesi”
Alışveriş dürtüsü geldiğinde uygulanacak 10 dakikalık bekleme stratejisi
Harcama günlüğü tutma
Dürtüye “evet” demeden önce 3 soru sorma alışkanlığı
Almak Değil, Anlamak İyileştirir
Kompulsif alışveriş bir tüketim problemi değil, çoğu zaman bir varoluşsal boşluk, bir duygusal yarayı örtme çabasıdır.
BDT bu yaraları anlamayı, sarmayı ve gerçek doyumu keşfetmeyi hedefler.
Çünkü gerçek iyileşme, alınan eşyaların değil; kurulan ilişkilerin, geliştirilen içsel kaynakların ve artan farkındalığın içindedir.
Not (Genel bir bilgilendirme blog yazısıdır. Farkındalığın/ Cesaretin/ Kararlılığın için tebrik eder, uzmandan profesyonel bir destek almanızı tavsiye ederim)
Ücretsiz Ön Görüşme
Yorumlar
Yorum Gönder